Cebuano Word: bugnaw
(adjective & noun — “cold / cool” as an adjective; “coldness / chill / coolness” as an abstract noun)
1 – Part of Speech, Meaning, Usage, and Example Sentences
- Adjective: describes low temperature.
- Noun: the cold itself (the chill).
Examples
- Bugnaw kaayo ang tubig sa sapa. – The river water is very cold.
- Nindot ang bugnaw sa hangin sa buntag. – The morning chill feels nice.
- Kung mu-bugnaw ang panahon, mag-jacket ko. – When the weather turns cold, I wear a jacket.
2 – Singular & Plural Forms
- Adjective: never changes (bugnaw).
- Noun singular: bugnaw – coldness / chill.
- Plural: mga bugnaw – several spells of cold (rare, poetic).
3 – Where to Use It in a Sentence
- Subject (noun sense): Ang bugnaw nag-pahupay sa kainit. – The cold relieved the heat.
- Object: Gimahal ko ang bugnaw sa ice cream. – I like the cold of ice cream.
- Adjective position: bugnaw nga tubig, bugnaw nga hangin.
4 – Common Collocations
- bugnaw nga tubig – cold water
- bugnaw nga hangin – cool breeze
- gabii bugnaw – a cold night
- bugnaw pa sa yelo – colder than ice
- ting-bugnaw – cold season
5 – How the Word Is Used
- Goes before the noun with nga when used as an adjective.
- Can modify emotions figuratively: bugnaw ang batasan (“cold personality”).
- Verb forms: mu-bugnaw (to become cold), pabugnawa (make it cold).
6 – Common Mistakes
- Adjective after noun (✗ kapé bugnaw) → ✓ bugnaw nga kapé.
- Using bugnaw for “frozen” items—better use yelo (ice) or nagyelo.
- Adding “-s” for plural (✗ bugnaws)—use mga bugnaw if truly needed.
7 – Everyday Conversational Phrases
- Bugnaw kaayo ron; mag-hood ta. – It’s very cold now; let’s wear hoods.
- Ganahan ka og bugnaw nga kapé o iced coffee? – Do you want cold coffee or iced coffee?
- Ayaw i-inom ang tubig kung dili pa bugnaw. – Don’t drink the water until it’s cold.
- Mu-bugnaw ra ang kan-on kung dili dayon ka mokaon. – The rice will get cold if you don’t eat right away.
- Morag bugnaw na imong tono—okay ra ka? – You sound cold; are you okay?
8 – Short Conversation Exchanges
- A: Bugnaw ba kaayo sa Baguio karon?
B: Oo, 16 °C gani sa buntag. A: Is it very cold in Baguio now?
B: Yes, it’s even 16 °C in the morning. - A: Unsa’y imong paborito inumin kung bugnaw ang panahon?
B: Mainit nga tsokolate gyud. A: What’s your favourite drink when the weather is cold?
B: Definitely hot chocolate. - A: Giunsa nimo pagpabugnaw sa sobra nga kan-on?
B: Gibutang nako sa fridge human mo-bugnaw gamay. A: How do you cool leftover rice?
B: I put it in the fridge after it cools a bit. - A: Bugnaw pa ba ang dagat sa hapon?
B: Di na kaayo; medyo mahum-ok na ang tubig. A: Is the sea still cold in the afternoon?
B: Not so much; the water gets a bit warm. - A: Nganong nag-jaket man ka, dili man bugnaw?
B: Bugnaw man gud ko dali, bisan gamayng hangin. A: Why are you wearing a jacket? It isn’t cold.
B: I get cold easily, even with a little breeze.
9 – Multiple-Choice Questions Using bugnaw
Q1. Unsa’y imong gibati kung bugnaw kaayo ang tubig?
A. Nakuratan ko kay bugnaw kaayo ang tubig.
B. Bugnaw kaayo kay nakuratan ko ang tubig.
C. Kay tubig nakuratan ko bugnaw kaayo ang.
Q2. Asa ka molingkod kung bugnaw kaayo ang kwarto?
A. Molingkod ko kung bugnaw kaayo ang kwarto duol sa pultahan.
B. Duol sa pultahan molingkod ko kung bugnaw kaayo ang kwarto.
C. Molingkod ko duol sa pultahan kung bugnaw kaayo ang kwarto.
Q3. Giunsa nimo pag-bugnaw ang sopas nga init?
A. Pag-bugnaw giunsa nimo ang sopas nga init?
B. Giunsa nimo ang pag-bugnaw sa sopas nga init?
C. Sopas giunsa nimo init ang pag-bugnaw?
Q4. Pila ka minuto mo-bugnaw ang kapé kung ibutang sa ref?
A. Mo-bugnaw ang kapé sa lima ka minuto kung ibutang sa ref.
B. Sa lima ka minuto mo-bugnaw kapé ang kung ibutang sa ref.
C. Kapé ibutang sa ref mo-bugnaw sa lima ka minuto ang.
Q5. Ganahan ka og bugnaw nga serbesa?
A. Og bugnaw nga serbesa ganahan ko.
B. Bugnaw nga serbesa ganahan ko og.
C. Ganahan ko og bugnaw nga serbesa.
Answer Key & Explanations
- Q1 – Correct: A
Proper order: reaction first (Nakuratan ko = I was shocked) followed by reason (kay bugnaw kaayo ang tubig = because the water is very cold).
B & C jumble verb, subject, and reason. - Q2 – Correct: C
Starts with the verb-subject pair then the clear place phrase (duol sa pultahan) before the condition clause; flows naturally.
A places condition clause in the middle; B front-loads place but splits sentence awkwardly. - Q3 – Correct: B
After “How did you…”, the verbal-noun phrase ang pag-bugnaw sa sopas nga init follows directly—standard Cebuano grammar.
A & C drop the article ang or misplace words, so they read wrong. - Q4 – Correct: A
Statement begins with verb-subject (Mo-bugnaw ang kapé) then time phrase—clear declarative order.
B & C scatter verb, time, and object, making sentences clumsy. - Q5 – Correct: C
Predicate Ganahan ko og immediately precedes the adjective-noun unit bugnaw nga serbesa—normal modifier-noun order.
A & B split pronoun, adjective, and noun incorrectly.
