▸ 1. Part of Speech & Meaning
• Part of speech: numeral / determiner
• Meaning: “sixteen”
Napulog unom ka estudyante ang midawat sa award.
→ Sixteen students received the award.
Nag-order ko og napulog unom ka buko pie.
→ I ordered sixteen coconut pies.
Napulog unom ra ko ka minuto nag-hulat.
→ I waited only sixteen minutes.
▸ 2. Native or Spanish?
- Native (Cebuano): napulog unom
- Spanish-based: disisais (also spelled diyes-sais)
▸ 3. When Each Form Is Used
| Situation | Native | Spanish |
|---|---|---|
| Counting objects / people | ✓ | — |
| Clock time (24 h) | — | “16 : 00” read disisais or “four p.m.” |
| Money, phone digits, IDs | — | ✓ |
| Ordinal | ika-napulog unom | Spanish ordinals almost never used |
▸ 4. Using napulog unom
napulog unom ka + Noun
Napulog unom ka tiket among gipalit.
- Short phrases: napulog unom ra (only 16) / napulog unom pa (16 more)
- Frequency: Napulog unom ka beses siya mi-praktis sa usa ka tuig.
- Ordinal: ika-napulog unom = 16ᵗʰ
▸ 5. Five Common Pitfalls
- Missing ka → ✗ napulog unom mansanas
- Double plural → ✗ napulog unom ka mga tawo
- Mixing disisais inside a “native” sentence
- Reversed order → ✗ mansanas napulog unom ka
- Forgetting ordinal form when needed
▸ 6. Handy Collocations
- napulog unom ka ___ — sixteen …
- napulog unom ra — only 16
- napulog unom pa — 16 more
- ika-napulog unom — 16ᵗʰ
- sa napulog unom ka adlaw — in sixteen days
▸ 7. Learner Alerts
- Phone digits: most say disisais / English “sixteen,” not napulog unom.
- Pronounce: /na-pu-log u-nom/ (light “g”).
- Avoid Tagalog labing-anim.
- Use mga, hapit for approximations.
▸ 8. Ready-Made Phrases
• Napulog unom ra mi kabuok karon.
• Pwede ko mangayo og napulog unom pa ka kutsara?
• Napulog unom na lang ang nahibilin.
• Magkita ta mga napulog unom ka oras gikan karon.
• Napulog unom ka beses nako gisulayan—nakaya ra gyud!
▸ 9. Mini-Dialogues
| # | A (Question) | B (Answer) |
|---|---|---|
| 1 | Tag-pila ang napulog unom ka mangga? | Ngaynta pesos ra ang tanan.Only ₱80 for all 16. |
| 2 | Napulog unom ba ka adlaw ka mag-bakasyon? | Oo, napulog unom ra ko ka adlaw libre.Exactly sixteen days. |
| 3 | Naa kay napulog unom ka tiket? | Wala, napulog lima ra ang nabilin.Only fifteen left. |
| 4 | Napulog unom na ka tuig ta nag-kaila, noh? | Sakto, napulog unom ka tuig na gyud.Yes, sixteen years indeed. |
| 5 | Mopalit ta og napulog unom ka botelya? | Murag daghan; napulo ra siguro.Maybe ten is enough. |
▸ 10. Multiple-Choice Dialogue Questions
Q1. Napulog unom ba ka libro imong gipalit?
A Libro napulog unom ka akong gipalit.
B Gipalit ko napulog unom ka libro.
C Napulog unom ka libro akong gipalit.
Q2. Napulog unom ba mo ka adlaw mag-puyo dinhi?
A Dinhi napulog unom ka adlaw mo mag-puyo.
B Mag-puyo dinhi mo napulog unom ka adlaw.
C Mo mag-puyo dinhi napulog unom ka adlaw.
Q3. Napulog unom ba ka bata ang nag-dula sa gawas?
A Sa gawas nag-dula napulog unom ka bata.
B Ang napulog unom ka bata nag-dula sa gawas.
C Nag-dula napulog unom ka bata sa gawas.
Q4. Napulog unom ba ta ka botelya ang paliton?
A Ta napulog unom ka botelya paliton.
B Botelya napulog unom ka paliton ta.
C Paliton ta napulog unom ka botelya.
Q5. Napulog unom ba sila ka beses ni-adto didto?
A Napulog unom ka beses sila didto ni-adto.
B Ni-adto sila didto napulog unom ka beses.
C Didto sila napulog unom ka beses ni-adto.
▸ Answer Key
- Q1 → C — Numeral phrase precedes subject + verb; A & B mis-order parts.
- Q2 → B — Verb + place + subject + numeral is natural; others misplace pieces.
- Q3 → B — Fronted subject Ang napulog unom ka bata then verb; A & C awkward.
- Q4 → C — Imperative Paliton ta followed by object is correct; others split components.
- Q5 → B — Frequency phrase at sentence end reads smoothly; A & C invert clause parts.
