balay

Cebuano Word: balay — house, home

1. Part of Speech & Meaning

• Noun – refers to a physical house or one’s home / household.

2. Singular & Plural Forms

3. Typical Sentence Position

Because balay is a common noun, it normally appears:

• After the topic marker when it is the subject
  • Ang balay dako ug duha ka andana. — “The house is big and has two floors.”
• Immediately after the verb when it is the object
  • Gipalit nila ang balay sa syudad. — “They bought the house in the city.”
• After a preposition when showing location or purpose
  • Naa sila sa balay karon. — “They are at home now.”

4. Common Collocations

• bag-ong balay – new house
• balay sa baryo – village house
• balay ug yuta – house and lot
• balay-kubo – nipa hut
• mga balay nga bakante – vacant houses

5. Detailed Usage

• Primary sense: A residential structure; also metonymically “one’s household.”
• Locative use: Often paired with the preposition sa to mean “at home” (sa balay).
• Abstract sense: Can denote family or lineage in formal speech (e.g., balay nga harianon “royal house”).
• Possessives: Combine with pronouns (among balay – “our house”).
• Plural nuance: Use mga balay when referring to multiple houses; Cebuano never takes “-s.”

6. Common Mistakes to Watch For

• • Writing balays for the plural (use mga balay).
• • Omitting the topic marker ang/si when balay is the subject.
• • Forgetting nga before adjectives (dako balay ❌ → dako nga balay ✅).
• • Confusing balay (house/home) with bahay-bahay in Tagalog contexts.

7. Conversational Phrases

1. Asa ang balay? — Where is the house?
2. Naa ra ko sa balay. — I’m just at home.
3. Balik ta sa balay, palihug. — Let’s go back home, please.
4. Bag-o nga balay ni sila? — Is this their new house?
5. Ang balay nag-kinahanglan ug ayo. — The house needs repair.

8. Conversation Exchanges

Conversation 1
A: Asa nahimutang ang inyong balay? — Where is your house located?
B: Duol ra sa simbahan. — Just near the church.

Conversation 2
A: Unsa’y kolor sa bag-ong balay? — What color is the new house?
B: Puti ug asul. — White and blue.

Conversation 3
A: Kinsa ang nagpuyo sa dako nga balay? — Who lives in the big house?
B: Ang pamilya Dela Cruz. — The Dela Cruz family.

Conversation 4
A: Ngano nga walay tawo sa balay karon? — Why is no one at home now?
B: Naa tanan sa merkado. — Everyone is at the market.

Conversation 5
A: Kanus-a nimo limpyohan ang balay? — When will you clean the house?
B: Ugma sa buntag. — Tomorrow morning.

Question–Answer Exercise

Part 1 – Questions with Shuffled Answer Choices

1. Asa gitukod ang balay?
   • A. Gitukod ang balay sa bukid.
   • B. Sa bukid gitukod ang balay.
   • C. Ang balay sa bukid gitukod.
2. Unsa’y gipalit para sa balay?
   • A. Para sa balay gipalit ang lampara.
   • B. Ang lampara gipalit para sa balay.
   • C. Gipalit para sa balay ang lampara.
3. Kinsa ang mo-ayo sa balay ugma?
   • A. Si Marco ang mo-ayo sa balay ugma.
   • B. Ugma si Marco mo-ayo ang sa balay.
   • C. Ang si Marco ugma mo-ayo sa balay.
4. Kanus-a nimo gibaligya ang balay?
   • A. Gibaligya nimo kanus-a ang balay.
   • B. Kanus-a nimo gibaligya ang balay.
   • C. Ang balay gibaligya nimo kanus-a.
5. Ngano nga nag-siga ang balay?
   • A. Nag-siga tungod sa dekorasyon ang balay.
   • B. Ang balay tungod sa dekorasyon nag-siga.
   • C. Tungod sa dekorasyon nag-siga ang balay.

Part 2 – Correct Answers & Simple Explanations

1. Correct: B — Sa bukid gitukod ang balay.
   The location phrase “sa bukid” (on the mountain) is fronted; verb + subject follow naturally.
2. Correct: B — Ang lampara gipalit para sa balay.
   The object “ang lampara” is placed first for topical focus, followed by the verb.
3. Correct: A — Si Marco ang mo-ayo sa balay ugma.
   Personal name marked by “Si”; “ang” highlights him as the doer.
4. Correct: B — Kanus-a nimo gibaligya ang balay.
   Interrogative adverb “Kanus-a” leads; pronoun + verb follow.
5. Correct: C — Tungod sa dekorasyon nag-siga ang balay.
   Cause phrase “Tungod sa dekorasyon” comes first; verb-subject order is standard.