bayad

Cebuano Word: bayad — payment; fee; the act or amount of paying for something

1. Part of Speech, Meaning, Usage, and Example Sentences

• Part of speech: noun (also verb root “to pay” in mag-/pag- constructions)
• Meaning: money or other consideration given to settle a debt, fare, bill, or purchase.
• Usage:
  1. Ang bayad sa kuryente misaka karong bulan. — “The electricity payment went up this month.”
  2. Ihatag ang imong bayad sa drayber. — “Give your payment to the driver.”

2. Singular & Plural Forms

• Singular: bayad
• Plural: mga bayad (rare—often the singular covers multiple payments)

3. Where You Would Use It in a Sentence

• Subject: Ang bayad kinahanglan ugtyempo. — “The payment requires a deadline.”
• Object: Dawata ang bayad palihug. — “Please accept the payment.”
• Locative / Complement: Wala pa niya’y bayad. — “He still has no payment.”

4. Common Collocations

• bayad sa renta — rent payment
• dako nga bayad — large fee
• hulog-hulog nga bayad — installment payment
• deadline sa bayad — payment due date
• walay bayad — free / no charge

5. Detailed Usage

• Used for fares (jeep ney: pamasaje or bayad), bills, tuition, fines, and any required fee.
• Verb forms: mag-bayad (to pay), pag-bayad (act of paying).
• Prepositions: bayad sa (payment for), bayad sa (payment to).
• Idiom: walay bayad, walay sapayan — “no payment, no problem” (meaning it’s free).

6. Common Mistakes to Watch For

• • Adding “-s” (bayads) for plural instead of mga bayad.
• • Omitting ang / sa when bayad is the subject or object.
• • Saying bayad when the correct word is presyo (price) or kwarta (money).
• • Forgetting nga after adjectives (dako bayad ❌ → dakong bayad ✅).

7. Conversational Phrases

1. Tag-pila ang bayad? — “How much is the payment?”
2. Asa ko mo-bayad? — “Where do I pay?”
3. Wala pa koy bayad karon. — “I don’t have payment right now.”
4. Mag-hulog ko sa bayad kada semana. — “I’ll pay in installments each week.”
5. Ang bayad due ugma. — “The payment is due tomorrow.”

8. Everyday Conversation Exchanges

Exchange 1
A: Tag-pila ang bayad sa jeep?
B: Kinse pesos ra.

Exchange 2
A: Kinsa ang modawat sa bayad sa enrolment?
B: Ang cashier sa admin office.

Exchange 3
A: Unsa’y problema sa imong bayad?
B: Na-delay tungod sa bank transfer.

Exchange 4
A: Ngano nga sobra ang bayad?
B: Apil na ang surcharge.

Exchange 5
A: Kanus-a nimo ihatag ang bayad?
B: Inig abot sa akong suweldo.

Question–Answer Exercise

Part 1 – Five Questions

1. Asa i-hulog ang bayad sa tubig?
   A. I-hulog ang bayad sa tubig sa counter.
   B. Sa counter i-hulog ang bayad sa tubig.
   C. Ang bayad sa tubig i-hulog sa counter.
2. Unsa’y gisingil nga bayad?
   A. Gisingil nga bayad ang bayronon.
   B. Ang bayronon gisingil nga bayad.
   C. Gisingil ang bayronon nga bayad.
3. Kinsa ang mo-kolekta sa bayad ugma?
   A. Si Marco ang mo-kolekta sa bayad ugma.
   B. Ugma si Marco mo-kolekta ang sa bayad.
   C. Ang si Marco ugma mo-kolekta sa bayad.
4. Kanus-a nimo gi-dawat ang bayad?
   A. Kanus-a nimo gi-dawat ang bayad.
   B. Gi-dawat nimo kanus-a ang bayad.
   C. Ang bayad gi-dawat nimo kanus-a.
5. Ngano nga nag-dugay ang bayad?
   A. Nag-dugay tungod sa error ang bayad.
   B. Ang bayad tungod sa error nag-dugay.
   C. Tungod sa error nag-dugay ang bayad.

Part 2 – Correct Answers

1. Correct: B — Sa counter i-hulog ang bayad sa tubig.
   • Start with location; then verb and object follow naturally.
2. Correct: B — Ang bayronon gisingil nga bayad.
   • Focuses the charge (ang bayronon) before the verb phrase.
3. Correct: A — Si Marco ang mo-kolekta sa bayad ugma.
   • Si marks the name; ang shows he is the collector.
4. Correct: A — Kanus-a nimo gi-dawat ang bayad.
   • Question word first; pronoun + verb + object after.
5. Correct: C — Tungod sa error nag-dugay ang bayad.
   • Cause phrase leads; verb-subject order is normal.