bulan

Cebuano Word: bulan — month (calendar unit); also “moon” in poetic or rural speech

1. Part of Speech, Meaning, Usage, and Example Sentences

• Part of speech: noun
• Meanings:
  1. Month – one of the twelve divisions of the year (primary everyday sense).
  2. Moon – the earth’s natural satellite (literary/folk sense).
• Usage examples:
  • Ang bulan sa Hulyo mainit kaayo. — “The month of July is very hot.”
  • Nagsidlak ang bulan sa langit. — “The moon is shining in the sky.”

2. Singular & Plural Forms

3. Where You Would Use the Word in a Sentence

• Subject: Ang bulan molabay og paspas kon busy ka. — “The month passes quickly when you’re busy.”
• Object: Pag-hulat usa ka bulan sa resulta. — “Wait one month for the result.”
• Temporal modifier: Sa miaging bulan — “last month.”

4. Common Collocations

• sunod bulan — next month
• miaging bulan — last month
• katapusan nga bulan — last month of a period
• bulan sa disyembre — month of December
• bulan ug adlaw — month and day

5. Detailed Usage

• Calendar sense is universal in Cebuano scheduling, salaries, due dates.
• Moon sense appears in songs and folklore: “Hayag ang bulan” = “The moon is bright.”
• Combine with numbers: usa ka bulan (one month), tulo ka bulan (three months).
• Used with prepositions sulod sa (within), human sa (after).
• Idiom: “Bulan-bulanon” — something that recurs monthly.

6. Common Mistakes to Watch For

• • Writing bulans for plural instead of mga bulan.
• • Mixing bulan (month) and semana (week).
• • Dropping markers (hulat bulan ❌ → hulat og bulan ✅).
• • Forgetting nga after adjectives (dugay bulan ❌ → dugay-ng bulan ✅).

7. Conversational Phrases

1. Sunod bulan ta mag-bakasyon. — “Let’s take a vacation next month.”
2. Hapit na mahuman ang bulan. — “The month is almost over.”
3. Miaging bulan ko nagsugod sa trabaho. — “I started work last month.”
4. Libre ba ka karong bulan? — “Are you free this month?”
5. Tibuok bulan ko nag-tipid. — “I’ve been saving all month.”

8. Everyday Conversation Exchanges

Exchange 1
A: Unsang bulan karon?
B: Oktubre, dayon ting-uwan na.

Exchange 2
A: Kanus-a ang deadline?
B: Sa katapusan nga bulan sa tuig.

Exchange 3
A: Kinsa’y birthday nimo nga bulan?
B: Sa Mayo ko natawo.

Exchange 4
A: Ngano nga taas ang bill karong bulan?
B: Tungod sa air-con nga sige’g dagan.

Exchange 5
A: Unsa’y plano sa sunod duha ka bulan?
B: Mag-save ko para sa bakasyon.

Question–Answer Exercise

Part 1 – Five Questions

1. Asa mahuman ang usa ka bulan sa kalendaryo?
   A. Mahuman sa katapusan adlaw ang usa ka bulan.
   B. Sa katapusan adlaw mahuman ang usa ka bulan.
   C. Ang usa ka bulan mahuman sa katapusan adlaw.
2. Unsa’y mahitabo sunod bulan?
   A. Sunod bulan mahitabo ang conference.
   B. Mahitabo sunod bulan ang conference.
   C. Ang conference mahitabo sunod bulan.
3. Kinsa ang mo-leave og duha ka bulan?
   A. Si Jenna ang mo-leave og duha ka bulan.
   B. Duha ka bulan si Jenna mo-leave og.
   C. Ang si Jenna duha ka bulan mo-leave.
4. Kanus-a nimo gi-bayran ang bulan nga renta?
   A. Kanus-a nimo gi-bayran ang bulan nga renta.
   B. Gi-bayran nimo kanus-a ang bulan nga renta.
   C. Ang bulan nga renta gi-bayran nimo kanus-a.
5. Ngano nga nag-dugay ang proyekto og tulo ka bulan?
   A. Tungod sa kakuwang sa materyales nag-dugay og tulo ka bulan ang proyekto.
   B. Nag-dugay og tulo ka bulan tungod sa kakuwang sa materyales ang proyekto.
   C. Ang proyekto tungod sa kakuwang sa materyales nag-dugay og tulo ka bulan.

Part 2 – Correct Answers

1. Correct: B — Sa katapusan adlaw mahuman ang usa ka bulan.
   • Time/location phrase first, then verb + subject = natural Cebuano order.
2. Correct: C — Ang conference mahitabo sunod bulan.
   • Highlights the event before verb; time phrase follows.
3. Correct: A — Si Jenna ang mo-leave og duha ka bulan.
   • Si marks the personal name; ang shows she is the one taking leave.
4. Correct: A — Kanus-a nimo gi-bayran ang bulan nga renta.
   • Question word leads; pronoun-verb-object sequence after.
5. Correct: A — Tungod sa kakuwang sa materyales nag-dugay og tulo ka bulan ang proyekto.
   • Cause phrase at the front; verb-object-subject flow afterward.