gatas

Cebuano Word: gatas — milk; the white nutritious liquid from mammals, commonly cow’s milk

1. Part of Speech, Meaning, Usage, and Example Sentences

• Part of speech: noun
• Meaning: liquid food produced by mammals; also refers to commercially sold cow’s milk or canned/evaporated milk in everyday Cebuano.
• Usage examples:
  • Ang gatas bugnaw kaayo gikan sa ref. — “The milk is very cold from the fridge.”
  • Nagdugang siya og gatas sa kape. — “She added milk to the coffee.”

2. Singular & Plural Forms

3. Where You Would Use the Word in a Sentence

• Subject: Ang gatas puno sa calcium. — “Milk is full of calcium.”
• Object: Inuma ang gatas aron lig-on ang bukog. — “Drink the milk to strengthen the bones.”
• Locative / complement: Walay gatas sa container. — “There is no milk in the container.”

4. Common Collocations

• preskong gatas — fresh milk
• gatas nga pulbos — powdered milk
• gata-sing gatas — condensed milk
• gatas ug pan — milk and bread
• kahon sa gatas — carton of milk

5. Detailed Usage

• Refers mostly to cow’s milk, but context may specify gatas sa kambing (goat milk).
• Verbs often used: inom (drink), dugang (add), pabukal (warm/boil).
• When cooking Filipino desserts, gatas nga kondensada or gatas nga evaporada is frequently mentioned.
• Figurative: “Gatas sa kinabuhi” (“milk of life”) meaning essential sustenance.

6. Common Mistakes to Watch For

• • Pluralizing as gatases; use mga gatas if ever needed.
• • Confusing gatas (milk) with gata (coconut milk).
• • Dropping ang / og / sa when gatas is subject or object.
• • Omitting nga after adjectives (init gatas ❌ → init nga gatas ✅).

7. Conversational Phrases

1. Tag-pila ang gatas sa tindahan? — “How much is the milk at the store?”
2. Palihug ko’g usa ka litro nga gatas. — “Please get me one liter of milk.”
3. Hurot na ang gatas sa ref. — “The milk in the fridge is finished.”
4. Init-i gamay ang gatas para sa bata. — “Warm the milk a little for the child.”
5. Ang gatas dali madaot kung dili bugnaw. — “Milk spoils quickly if not cold.”

8. Everyday Conversation Exchanges

Exchange 1
A: Asa ka mopalit og gatas?
B: Sa supermarket nga duol lang.

Exchange 2
A: Kinsa’y nag-inom sa gatas gabii?
B: Ang akong manghud.

Exchange 3
A: Unsa’y klase nga gatas imong ganahan?
B: Low-fat para dili tambok.

Exchange 4
A: Ngano nga lapuyot ang gatas?
B: Na-expire na tingali.

Exchange 5
A: Kanus-a ka mag-stock og gatas pag-usab?
B: Ugma, inig groceries namo.

Question–Answer Exercise

Part 1 – Five Questions

1. Asa gi-butang ang gatas sa ref?
   • A. Ang gatas sa ref gi-butang.
   • B. Sa ref gi-butang ang gatas.
   • C. Gi-butang ang gatas sa ref.
2. Unsa’y gidugang sa gatas?
   • A. Sa gatas gidugang ang asukal.
   • B. Gidugang ang asukal sa gatas.
   • C. Ang asukal gidugang sa gatas.
3. Kinsa ang mo-painit og gatas karon?
   • A. Karon si Lito mo-painit ang sa gatas.
   • B. Si Lito ang mo-painit og gatas karon.
   • C. Ang si Lito karon mo-painit og gatas.
4. Kanus-a nimo gi-inom ang gatas?
   • A. Kanus-a nimo gi-inom ang gatas.
   • B. Gi-inom nimo kanus-a ang gatas.
   • C. Ang gatas gi-inom nimo kanus-a.
5. Ngano nga nag-kurog ang gatas?
   • A. Tungod sa lamig nag-kurog ang gatas.
   • B. Nag-kurog tungod sa lamig ang gatas.
   • C. Ang gatas tungod sa lamig nag-kurog.

Part 2 – Correct Answers

1. Correct: C — Gi-butang ang gatas sa ref.
   • Verb first, then subject, then location: natural word order.
2. Correct: B — Gidugang ang asukal sa gatas.
   • Verb leads; added item (asukal) comes before prepositional phrase.
3. Correct: B — Si Lito ang mo-painit og gatas karon.
   • Si marks the person; ang highlights him as the one warming the milk.
4. Correct: A — Kanus-a nimo gi-inom ang gatas.
   • Question word first; pronoun-verb-object follow.
5. Correct: A — Tungod sa lamig nag-kurog ang gatas.
   • Cause phrase up front; verb-subject sequence after.