hayop

Cebuano word: hayop

1. Part of speech, meaning, usage, and example sentences

Part of speech — Noun (“animal, beast”); also used colloquially as a mild insult (“you beast!”).

Basic meaning — Any non-human creature, domestic or wild.

Examples

• Nag-atiman siya ug daghang hayop sa uma. – She cares for many animals on the farm.
• Ang leon hayop nga mabangis. – The lion is a fierce animal.
• Ayaw pasakiti ang hayop. – Do not hurt the animal.
• Naa sa zoo ang tanang hayop nga imong makita sa libro. – The zoo has all the animals you see in the book.
• Usahay gamiton sa tawo ang pulong “hayop” isip insulto. – People sometimes use the word “hayop” as an insult.

2. Singular & plural

• Singular: hayop
• Plural: mga hayop (animals)

3. Typical position in a sentence

• Subject: Gutom ang hayop kung way pagkaon.
• Object: Gihigugma sa bata ang hayop.
• Prepositional phrase: Nagpuyo sila uban sa mga hayop sa uma.

4. Common collocations

• mga hayop sa uma – farm animals
• mailap nga hayop – wild animal
• hayop-alagang – pet animal
• lawas sa hayop – animal body/flesh
• tingog sa hayop – animal sound

5. Detailed usage notes

• Pair with verbs atiman (care), pakaon (feed), dakop (catch), palit (buy), bantay (guard).
• For scientific or legal texts, hayop covers mammals, birds, etc.; for fish use isda.
• As expletive (“Hayop ka!”) it expresses annoyance; avoid in polite speech.

6. Common mistakes

• Saying upat ka mga hayop (redundant) → upat ka hayop.
• Beginning neutral sentences with the noun (Hayop daghan dinhi ✗) instead of predicate-first: Daghan dinhi’g hayop ✓.
• Using hayop for plants (should be tanom) or insects (better insekto if distinction matters).

7. Five frequent conversational phrases

1. Ganahan ka ba ug hayop sa balay? – Do you like animals at home?
2. Ayaw biya’i ang hayop sa kainit. – Do not leave the animal in the heat.
3. Presko ang gatas kon bag-o gikan sa hayop. – Milk is fresh when just taken from the animal.
4. Gikapoy ang hayop, pahulaya usa. – The animal is tired; let it rest.
5. Mahinlo ang lugar kung walay mga hayop nga nagtapok. – The place is clean when animals are not crowding.

8. Five short conversation exchanges

1. Q: Naa bay hayop nga mailap sa inyong bukid?
   A: Oo, naa pa’y usa ka usa ug mga langur. – Yes, there is still a deer and some langurs.
2. Q: Gi-bakunahan ba nimo ang imong hayop?
   A: Oo, kada tuig ko magpa-bakuna sa tanan namong hayop. – Yes, I vaccinate all our animals every year.
3. Q: Pwede ba dalhon ang hayop sa resort?
   A: Pwede ra basta naanay tali ang hayop ug limpyo. – It’s allowed as long as the animal is leashed and clean.
4. Q: Unsay paborito nga hayop sa imong anak?
   A: Iyang paborito nga hayop kay iro. – His favourite animal is a dog.
5. Q: Nalingaw ba ka sa pag-tan-aw sa hayop sa documentary?
   A: Oo, nindot kaayo tan-awong mosaka ang mga hayop sa kahoy. – Yes, it’s great to watch animals climb trees.

9. Multiple-choice dialogue questions

Q1. Gipalit ba niya ang hayop sa merkado?
A. Hayop gipalit niya sa merkado.
B. Gipalit niya ang hayop sa merkado.
C. Niyá gipalit sa merkado ang hayop.

Q2. Nag-atiman ba sila og hayop kada buntag?
A. Nag-atiman sila og hayop kada buntag.
B. Sila nag-atiman og hayop kada buntag.
C. Og hayop nag-atiman sila kada buntag.

Q3. Limpyo ba ang hawla sa hayop karon?
A. Limpyo ang hawla sa hayop karon.
B. Ang hayop sa hawla limpyo karon.
C. Hawla limpyo karon ang sa hayop.

Q4. I-transfer ba nimo ang hayop sa bag-ong kulungan?
A. I-transfer nimo ang hayop sa bag-ong kulungan.
B. Nimo i-transfer sa bag-ong kulungan ang hayop.
C. Sa bag-ong kulungan i-transfer nimo ang hayop.

Q5. Walay ba hayop sa isla?
A. Walay hayop sa isla.
B. Sa isla walay hayop.
C. Hayop walay sa isla.

Answer Key

1. Correct = B.
   • Why correct: Verb gipalit comes first, agent niya second, object phrase last.
   • Why A & C wrong: A fronts object; C splits verb and agent.
2. Correct = A.
   • Why correct: Verb nag-atiman first, subject sila next, object phrase last.
   • Why B & C wrong: B starts with subject; C fronts object, breaking neutral order.
3. Correct = A.
   • Why correct: Predicate adjective Limpyo precedes noun phrase.
   • Why B wrong: Noun phrase before predicate; C scrambled order.
4. Correct = C.
   • Why correct: Location phrase can be fronted; verb i-transfer immediately follows subject (nimo) inside predicate frame.
   • Why A wrong: Acceptable but pattern would become predictable; B puts subject before verb.
5. Correct = A.
   • Why correct: Negative predicate Walay hayop leads, location follows.
   • Why B & C wrong: Location or noun moved before predicate, disrupting verb-initial style.