iro

Cebuano word: iro

1. Part of speech, meaning, usage, and example sentences

Part of speech — Noun – “dog” (domestic canine).

Meaning & usage

• Any pet or stray dog; context tells whether it is owned (among iro “our dog”) or not.
• Figuratively, “iro-iro” can describe slavish obedience, but that is slang and less common.

Example sentences

• Nag-dula ang iro sa gawas. – The dog is playing outside.
• Gibantayan sa iro ang balay. – The dog guards the house.
• Ayaw pasaka ang iro sa atop. – Don’t let the dog climb onto the roof.
• Nagutman ang iro kay wala pa gipakaon. – The dog is hungry because it hasn’t been fed.
• Namatikdan nímong buotan kaayo ang among iro? – Did you notice how well-behaved our dog is?

2. Singular & plural forms

• Singular: iro
• Plural: mga iro – dogs

3. Where to place it in a sentence

• Subject (neutral): Buotan ang iro sa silingan. – The neighbour’s dog is kind.
• Object: Hugawi ang iro kon mag-dula sa putikan. – The dog gets dirty when it plays in mud.
• Prepositional phrase: Nag-pahuway sila tapad sa iro. – They rested beside the dog.

4. Common collocations

• gamayng iro – small dog
• dakóng iro – big dog
• barkong iro – barking dog
• iro nga bantay – guard dog
• pag-kaon sa iro – dog food

5. Detailed usage notes

• Often paired with verbs pakaon (feed), ligo (bathe), lakaw (walk), bantay (guard).
• Cebuano dog sounds: “aw-aw” (bark) or “wang-wang” for howling.
• In rural speech, ayam is an older synonym but less used today.

6. Common mistakes

• Redundant plural: upat ka mga iro ✗ → upat ka iro ✓.
• Starting a neutral statement with the noun (Iro dako ✗) – proper: Dako ang iro ✓.
• Confusing iro (dog) with irô (sometimes written with circumflex to show stress) – same word, just accent mark for dictionaries.

7. Five frequently used conversational phrases

1. Ganahan ka ba og iro? – Do you like dogs?
2. Ayaw’g dak-a ang iro, mahadlok siya. – Don’t pick up the dog; it might be scared.
3. I-lakaw ang iro matag buntag. – Walk the dog every morning.
4. Buotan kaayo ning iro, dili motukob. – This dog is very gentle; it doesn’t bite.
5. Nag-inahak ang iro kung makadungog og kulog. – The dog whimpers when it hears thunder.

8. Five simple conversation exchanges

1. Q: Nakaligo na ba ang iro karon?
   A: Wala pa; maligo pa mi unya. – Not yet; we’ll bathe it later.
2. Q: Naa bay kuptan nga rabies card ang iro?
   A: Oo, kompleto ang bakuna sa among iro. – Yes, our dog’s vaccinations are complete.
3. Q: Mahimo ba isul-od ang iro sa mall?
   A: Dili, kay pet-free policy sila. – No, they have a no-pets policy.
4. Q: Unsa’y paboritong duwa sa imong iro?
   A: Ganahan siya mo-kuha og bola. – It enjoys fetching a ball.
5. Q: Nagkawa ba ang iro sa imong pag-uli?
   A: Oo, mosugat gyud siya sa gate kada hapon. – Yes, it always greets me at the gate every afternoon.

9. Multiple-choice dialogue questions

Q1. Gitawag ba nimo ang iro sa ngalan?
A. Iro gitawag nimo sa ngalan.
B. Gitawag nimo ang iro sa ngalan.
C. Nimo gitawag sa ngalan ang iro.

Q2. Nag-lakaw ba sila sa iro kagabii?
A. Nag-lakaw sila sa iro kagabii.
B. Kagabii nag-lakaw sila sa iro.
C. Sila nag-lakaw kagabii sa iro.

Q3. Buotan ba ang iro sa inyong balay?
A. Buotan ang iro sa inyong balay.
B. Ang iro buotan sa inyong balay.
C. Iro buotan ang sa inyong balay.

Q4. I-pakaon ba niya ang iro pagkahuman mokaon?
A. I-pakaon niya ang iro pagkahuman mokaon.
B. Niya i-pakaon ang iro pagkahuman mokaon.
C. Pagkahuman mokaon i-pakaon niya ang iro.

Q5. Walay ba iro sa sulod sa simbahan?
A. Walay iro sa sulod sa simbahan.
B. Sa sulod sa simbahan walay iro.
C. Iro walay sa sulod sa simbahan.

Answer Key

1. Correct: B. – Verb Gitawag first, agent nimo next, object phrase last. A & C put object or agent before the verb.
2. Correct: A. – Verb Nag-lakaw first, subject sila following, object phrase last. B fronts time; C scrambles order.
3. Correct: A. – Predicate adjective Buotan leads, noun phrase follows. B & C start with noun, breaking verb/predicate-first style.
4. Correct: C. – Time clause fronted (Pagkahuman mokaon), then verb i-pakaon with agent; acceptable topical order. A neutral but pattern would repeat; B splits agent-verb.
5. Correct: A. – Negative predicate Walay iro first, location follows. B & C move location or noun before predicate, which is less natural.