kan-on

Cebuano Word: kan-on — cooked rice; steamed rice served as staple food

1. Part of Speech, Meaning, Usage, and Example Sentences

• Part of speech: noun
• Meaning: the cooked, fluffy rice eaten with viands; distinct from humay (unhusked grain) and bugas (uncooked milled rice).
• Usage examples:
  • Ang kan-on mao’y pang-una nga pagkaon sa mga Bisaya. — “Rice is the main food of the Visayans.”
  • Gibutang niya ang kan-on sa plato. — “She placed the rice on the plate.”

2. Singular & Plural Forms

• Singular – kan-on
• Plural – mga kan-on (rare; usually the singular already covers any amount)

3. Where You Would Use the Word in a Sentence

• Subject: Ang kan-on init pa ug bag-o. — “The rice is still hot and fresh.”
• Object: Dugangi ang kan-on palihug. — “Please add more rice.”
• Locative / complement: Walay kan-on sa kaldero. — “There is no rice in the pot.”

4. Common Collocations

• puti nga kan-on — white rice
• kan-on ug sud-an — rice and viand
• daghang kan-on — plenty of rice
• kan-on sa panyaha — rice in a serving bowl
• kan-on sa panyapon — rice for supper

5. Detailed Usage

• Served three times a day as the staple carbohydrate.
• Often included in commands: Pa-kan-a ang bata og kan-on (feed the child rice).
• Can be flavored: kan-ong mais (corn rice) or kan-ong bukhaw (sticky rice).
• In idioms: “Walay kan-on nga libre” — “Nothing is free,” lit. “No rice is free.”

6. Common Mistakes to Watch For

• • Writing kan-ons for plural instead of mga kan-on.
• • Using kan-on for uncooked grains (should be bugas).
• • Forgetting an article: dungagi kan-on ❌ → dungagi ang kan-on ✅.
• • Mixing Tagalog term kanin in pure Cebuano sentences.

7. Conversational Phrases

1. Tag-pila ang kan-on sa karinderya? — “How much is rice at the eatery?”
2. Puno-i pa ko’g kan-on. — “Refill my rice, please.”
3. Humot kaayo ang kan-on basta bag-ong luto. — “Rice smells great when freshly cooked.”
4. Ayaw usiki ang kan-on. — “Don’t waste the rice.”
5. Ang kan-on kinahanglan pahumukon sa tama. — “Rice must be cooked to the right softness.”

8. Everyday Conversation Exchanges

Exchange 1
A: Asa ka nag-palit og bugas para sa kan-on?
B: Sa cooperative store ra.

Exchange 2
A: Kinsa’y nagluto sa kan-on karon?
B: Si Mama, gamit ang rice cooker.

Exchange 3
A: Unsa’y paborito nimo nga sud-an para sa kan-on?
B: Adobo gyud.

Exchange 4
A: Ngano nga piritu ang baho?
B: Na-sunog ang kan-on sa kaldero.

Exchange 5
A: Kanus-a pa nimo painiton pag-usab ang kan-on?
B: Sa oras sa paniudto aron init gihapon.

Question–Answer Exercise

Part 1 – Five Questions

1. Asa gibutang ang kan-on sa mesa?
   • A. Sa mesa gibutang ang kan-on.
   • B. Gibutang ang kan-on sa mesa.
   • C. Ang kan-on sa mesa gibutang.
2. Unsa’y gidugang sa kan-on?
   • A. Gidugang ang butter sa kan-on.
   • B. Sa kan-on gidugang ang butter.
   • C. Ang butter gidugang sa kan-on.
3. Kinsa ang mo-serve og kan-on ugma?
   • A. Si Ana ang mo-serve og kan-on ugma.
   • B. Ugma si Ana mo-serve ang sa kan-on.
   • C. Ang si Ana ugma mo-serve og kan-on.
4. Kanus-a nimo gi-hugasan ang kan-on?
   • A. Gi-hugasan nimo kanus-a ang kan-on.
   • B. Kanus-a nimo gi-hugasan ang kan-on.
   • C. Ang kan-on gi-hugasan nimo kanus-a.
5. Ngano nga nag-kulang ang kan-on?
   • A. Tungod sa daghang bisita nag-kulang ang kan-on.
   • B. Ang kan-on tungod sa daghang bisita nag-kulang.
   • C. Nag-kulang tungod sa daghang bisita ang kan-on.

Part 2 – Correct Answers

1. Correct sentence: B — Gibutang ang kan-on sa mesa.
   • Verb first, then subject, then location: normal Cebuano word order.
2. Correct sentence: C — Ang butter gidugang sa kan-on.
   • Puts the added item (butter) up front for focus.
3. Correct sentence: A — Si Ana ang mo-serve og kan-on ugma.
   • Si marks the name; ang shows she is the server.
4. Correct sentence: B — Kanus-a nimo gi-hugasan ang kan-on.
   • Question word leads; pronoun + verb + object follow.
5. Correct sentence: A — Tungod sa daghang bisita nag-kulang ang kan-on.
   • Cause phrase first; verb-subject order afterward.