kaya

Cebuano Word Focus: kaya

1. Part of Speech, Meaning, and Example Sentences

• Part of speech: Verb (ability / capacity marker) – often behaves like a modal auxiliary.
• Core meaning: “to be able to; to have the strength, skill, or means to do something.”

Example sentences

• Kaya ko muhuman sa trabaho karon. – “I can finish the work today.”
• Dili niya kaya ang bug-at nga kahon. – “He cannot lift the heavy box.”
• Kaya ba nimo nga mag-study hangtod hatinggabi-i? – “Are you able to study until midnight?”

2. Points to Remember When Learning Cebuano “kaya”

• It precedes an infinitive verb or noun phrase that shows what one can or cannot do.
• Negate with dili before the subject (Dili ko kaya…).
• Combine with pa for “not yet able” (dili pa kaya).
• Distinct from Tagalog conjunction “kaya” (“therefore”); in Cebuano it is strictly ability.
• Stress the first syllable lightly: /ˈka.ja/.

3. Common Collocations

• kaya ko – I can
• dili kaya – cannot / not doable
• kaya pa – still able
• wala kaya – lacks capacity
• kaya nga buluhaton – feasible task

4. Typical Sentence Position

Pattern: Subject + kaya + (negation/particle) + verb/noun phrase

Kaya niya molangoy og layo. – “She can swim far.”

5. Five Everyday Conversational Phrases

• Kaya ko mu-drive hangtod sa Cebu City.
• Dili kaya sa bata ang mainit nga sabaw.
• Kaya pa ba nimo mag-padayon?
• Wala koy kaya mupalit ana karon.
• Kaya nato ni kung magkuyog ta.

6. Five Simple Mini-Dialogues

1. A: Mahuman nimo karon ang report?
   B: Kaya ko, basta dili ko samokon.
2. A: Mukuyog ka sa hike?
   B: Dili pa kaya sa akong tuhod karon.
3. A: Makaya ba nimo ang lima ka kilo nga bigas?
   B: Oo, kaya ra kaayo.
4. A: Mag-overnight ta sa trabaho ugma.
   B: Kaya ra ko; naka-pahuway ko kagabii.
5. A: Pwede ka mo-multitask?
   B: Kaya, apan hinay-hinay lang sa usa ka time.

7. Multiple-Choice Dialogue Questions

Q1. Makaya ba nimo ang bug-at nga kahon?
A. Bug-at nga kahon kaya nimo makaya.
B. Makaya nako ang bug-at nga kahon.
C. Ang kahon bug-at makaya kaya nako.

Q2. Kaya pa ba niya mag-drive hangtod gabii?
A. Hangtod gabii kaya pa mag-drive siya.
B. Siya kaya pa hangtod gabii mag-drive.
C. Kaya pa niya mag-drive hangtod gabii.

Q3. Dili ba kaya sa grupo ang lima ka proyekto?
A. Dili kaya sa grupo ang lima ka proyekto.
B. Lima ka proyekto dili sa grupo kaya ang.
C. Kaya dili sa grupo lima ka proyekto ang.

Q4. Kaya ba nato matapos kini karong adlaw?
A. Kini karong adlaw kaya ba nato matapos.
B. Kaya nato matapos kini karong adlaw.
C. Nato matapos karong adlaw kaya kini.

Q5. Kaya ba nimo mo-adto nga walay pahulay?
A. Nimo kaya nga mo-adto walay pahulay.
B. Kaya nimo mo-adto nga walay pahulay.
C. Walay pahulay kaya nimo mo-adto nga.

Answer Key

• Q1 – B – Subject + verb + object; correct placement of kaya.
• Q2 – C – Ability marker before full infinitive phrase; others shuffle word order.
• Q3 – A – Negative ability expressed properly; alternatives mis-place “ang.”
• Q4 – B – Declarative order with kaya before infinitive; others invert elements.
• Q5 – B – Main clause first, infinitive phrase after; other sentences break syntax.