▸ 1. Part of Speech & Meaning
• Part of speech: numeral / determiner
• Meaning: “nineteen”
Napulog siyam ka estudyante ang nidaug sa contest.
→ Nineteen students won the contest.
Nag-order ko og napulog siyam ka lumpia.
→ I ordered nineteen spring rolls.
Napulog siyam ra ko ka minuto nag-huwat.
→ I waited only nineteen minutes.
▸ 2. Native or Spanish?
- Native (Cebuano): napulog siyam
- Spanish-based: disinwebe (diyes-nwebe)
▸ 3. Typical Usage — Native vs. Spanish
| Scene | Native (napulog siyam) | Spanish (disinwebe) |
|---|---|---|
| Counting everyday items | ✓ | — |
| 24-h time “19:00” | — | “disinwebe” or “siete sa gabii” |
| Money / phone digits | — | ✓ |
| Ordinal form | ika-napulog siyam | Spanish ordinals seldom used |
▸ 4. How to Use napulog siyam
napulog siyam ka + Noun
Napulog siyam ka tiket among gipalit.
- Short forms: napulog siyam ra (only 19) / napulog siyam pa (19 more)
- Frequency: Napulog siyam ka beses siya mi-praktis sa usa ka tuig.
- Ordinal: ika-napulog siyam = 19ᵗʰ
▸ 5. Five Common Pitfalls
- Forgetting ka: ✗ napulog siyam mansanas
- Double plural: ✗ napulog siyam ka mga tawo
- Mixing disinwebe in a “native” sentence
- Reversing order: ✗ mansanas napulog siyam ka
- Using cardinal when ordinal is required
▸ 6. Handy Collocations
- napulog siyam ka ___ — nineteen …
- napulog siyam ra — only 19
- napulog siyam pa — 19 more
- ika-napulog siyam — 19ᵗʰ
- sa napulog siyam ka adlaw — in nineteen days
▸ 7. Learner Alerts
- Phone digits: most speakers say disinwebe / “nineteen,” not napulog siyam.
- Pronounce: /na-pu-log SI-yam/ (light “g”).
- Avoid Tagalog labing-siyam.
- Prefer mga, hapit for approximate counts.
▸ 8. Ready-Made Phrases
• Napulog siyam ra mi kabuok karon.
• Pwede ko mangayo og napulog siyam pa ka kutsara?
• Napulog siyam na lang ang nahibilin.
• Magkita ta mga napulog siyam ka oras gikan karon.
• Napulog siyam ka beses nako gisulayan—nakaya na gyud!
▸ 9. Mini-Dialogues
| # | A (Question) | B (Answer) |
|---|---|---|
| 1 | Tag-pila ang napulog siyam ka mangga? | Nobenta’y singko pesos ra tanan.Just ₱95 for all 19. |
| 2 | Napulog siyam ba ka adlaw ka mag-bakasyon? | Oo, napulog siyam ra ko ka adlaw libre.Exactly nineteen days. |
| 3 | Naa kay napulog siyam ka tiket? | Wala, napulog walo ra ang nabilin.Only eighteen left. |
| 4 | Napulog siyam na ka tuig ta nag-kaila, noh? | Sakto, napulog siyam ka tuig na gyud.Yes, nineteen years indeed. |
| 5 | Mopalit ta og napulog siyam ka botelya? | Murag daghan; disi-sais lang siguro.Maybe sixteen is enough. |
▸ 10. Multiple-Choice Questions
Q1. Napulog siyam ba ka libro imong gipalit?
A Napulog siyam ka libro akong gipalit.
B Libro napulog siyam ka akong gipalit.
C Gipalit ko napulog siyam ka libro.
Q2. Napulog siyam ba mo ka adlaw mag-puyo dinhi?
A Mag-puyo dinhi mo napulog siyam ka adlaw.
B Dinhi napulog siyam ka adlaw mo mag-puyo.
C Mo mag-puyo dinhi napulog siyam ka adlaw.
Q3. Napulog siyam ba ka bata ang nag-dula sa gawas?
A Sa gawas nag-dula napulog siyam ka bata.
B Nag-dula napulog siyam ka bata sa gawas.
C Ang napulog siyam ka bata nag-dula sa gawas.
Q4. Napulog siyam ba ta ka botelya ang paliton?
A Ta napulog siyam ka botelya paliton.
B Botelya napulog siyam ka paliton ta.
C Paliton ta napulog siyam ka botelya.
Q5. Napulog siyam ba sila ka beses ni-adto didto?
A Didto sila napulog siyam ka beses ni-adto.
B Napulog siyam ka beses sila didto ni-adto.
C Ni-adto sila didto napulog siyam ka beses.
▸ Answer Key
- Q1 → A — Numeral phrase before verb; others jumble order.
- Q2 → A — Verb + place + subject + numeral is idiomatic.
- Q3 → C — Fronted subject Ang napulog siyam ka bata then verb is natural.
- Q4 → C — Imperative Paliton ta plus object is correct.
- Q5 → C — Frequency phrase at sentence end flows smoothly; others invert elements.
« Back to Glossary Index
