pag-una

Cebuano Word: pag-una

1 Part of Speech, Meaning, and Example Sentences

• Part of speech: Adverb of sequence / noun (“first, firstly, priority”)
• Core meanings:
  • Sequence adverb: “first / at the beginning” — Pag-una nato, mag-plano ta.
  • Abstract noun: “priority / the act of doing something first” — Ang pag-una sa kahimsog importante.

Everyday example sentences

• Pag-una sa klase, nag-pa-ilaila ang maestro. — First in class, the teacher introduced himself.
• Ako pag-una mo-luto, dayon ikaw mosunod. — I will cook first, then you follow.
• Ang pag-una sa kalidad maoy among prinsipyo. — Giving priority to quality is our principle.

2 Tips When Learning Cebuano Adverbs Like pag-una

• **Formed from root una (“first”) plus prefix pag-, turning it into “the act of being first.”
• Sequence marker: Pairs naturally with unta (wish) or dayon (then) in instructions.
• Position flexibility: Often occurs after the main verb for a neutral tone; clause-initial for emphasis.
• Avoid confusion: Do not treat pag-una as a verb by itself; add a verb (buhaton pag-una “do first”).
• Contrast word: pag-human (“after finishing”) — learning both clarifies timelines.

3 Common Collocations

• pag-una sa tanan — first of all
• buhaton pag-una — do first
• pag-una sa proseso — first step of the process
• pag-una gyud — absolutely first
• walay pag-una — no priority / simultaneous

4 Typical Position in a Sentence

• Clause-initial (emphatic): Pag-una, manglimpyo ta sa lamesa.
• Post-verbal (neutral): Manglimpyo ta pag-una sa lamesa.

5 Five Frequently Used Conversational Phrases

1. Pag-una ta mag-kaon, unya ta laag. — Let us eat first, then go out.
2. Pag-una gyud ang seguridad. — Safety comes first.
3. Pag-una ko molakaw ha. — I will leave first, okay?
4. Pag-una sa tanan, salamat sa inyong tabang. — First of all, thank you for your help.
5. Buhata ni pag-una aron dali ta mahuman. — Do this first so we finish quickly.

6 Five Everyday Conversation Exchanges

1. A: Unsa atong buhaton karon buntag?
   B: Pag-una ta mag-palit ug pan sa bakery. EN: What shall we do this morning? — First let us buy bread at the bakery.
2. A: Dugay pa ka mo-simula sa report?
   B: Dili, pag-una ko magsulat karon mismo. EN: Will you start the report much later? — No, I will write first right now.
3. A: Giunsa nimo pag-organisar ang event?
   B: Pag-una nako gi-lista ang tanang gasto. EN: How did you organise the event? — First I listed all the expenses.
4. A: Makapahulam ka ug kwarta?
   B: Tan-awon sa nako pag-una ang budget. EN: I need to check the budget first.
5. A: Pwede na ta mo-adto?
   B: Oo, pag-una lang ko ug submit sa form. EN: Yes, I just need to submit the form first.

7 Multiple-Choice Dialogue Questions

Questions & Answer Choices

Q1. Kanus-a ta mo-order?
A. Mo-order ta pag-una sa drinks.
B. Pag-una sa drinks ta mo-order.
C. Sa drinks mo-order pag-una ta.

Q2. Unsa may imong proseso sa trabaho?
A. Pag-una ko mo-basa sa email.
B. Ko pag-una mo-basa sa email.
C. Mo-basa ko email sa pag-una.

Q3. Kinsay mo-pirma?
A. Pag-una si Marco mo-pirma.
B. Si Marco mo-pirma pag-una.
C. Mo-pirma pag-una si Marco.

Q4. Asa ta mag-tapok?
A. Mag-tapok ta pag-una sa lobby.
B. Pag-una sa lobby ta mag-tapok.
C. Ta mag-tapok lobby pag-una.

Q5. Gi-unsa nimo pag-luto ang sud-an?
A. Pag-una nako gi-marinate ang karne.
B. Gi-marinate nako karne pag-una.
C. Karne gi-marinate pag-una nako.

Answer Key

• Q1 – A: Verb + subject + adverb (pag-una) + object; clear sequence “order drinks first.”
• Q2 – A: Clause begins with pag-una ko (“I first …”), then verb phrase follows; other options mis-order pronoun/verb.
• Q3 – C: Verb first (mo-pirma), then adverb pag-una, then subject; keeps natural Cebuano rhythm.
• Q4 – B: Time/place frame pag-una sa lobby first, followed by subject–verb; option A repeats frame later, option C scrambles.
• Q5 – A: Clause-initial pag-una emphasises first step; pronoun follows, then verb–object; other choices separate pag-una from clause head.