1 Part of Speech, Meaning, and Example Sentences
- Part of speech: noun (common)
- Meaning: udto – noon / midday (roughly 12 p.m.–1 p.m.)
Example sentences
- Mag-lunch ta sa udto. – Let us have lunch at noon.
- Init kaayo ang adlaw karong udto. – The sun is very hot this noon.
- Pag-abot nako, alas dose na sa udto. – When I arrived, it was already noon.
2 Points to Keep in Mind (Day-/Time Vocabulary)
- Use the preposition sa before the word: sa udto = “at noon.”
- Combine with a clock time: alas dose sa udto = 12 o’clock noon.
- Distinguish udto (noon) from buntag (morning) and hapon (afternoon).
- Add karong (this) or niadtong (last) for specificity: karong udto = this noon.
- Duration phrases need numerals: tunga sa udto = mid-noon; usa ka oras human sa udto = one hour after noon.
3 Common Collocations
- sa udto – at noon
- karong udto – this noon
- alas dose sa udto – 12 p.m. sharp
- ka-udto-an – around midday
- init nga udto – hot noon
4 Typical Sentence Position
- After the verb phrase: Mo-pahuway ko sa udto.
- At the start for emphasis: Karong udto daghan ko’g buhat.
- Within a time clause: human sa udto (“after noon”).
5 Five Frequently Used Conversational Phrases
- Libre ka ba sa udto? – Are you free at noon?
- Kita ta karong udto sa kantina. – Let’s meet this noon at the canteen.
- Ayaw kalimti ang tawag alas dose sa udto. – Don’t forget the call at 12 noon.
- Init kaayo kung ka-udto-an. – It’s very hot around midday.
- Mangaon ta’g sinugba sa udto. – Let’s eat grilled food at noon.
6 Five Simple Conversation Exchanges
- A: Libre ba ka karong udto?
B: Oo, libre ko.
A: Are you free this noon? / B: Yes, I’m free. - A: Kanus-a ta mangaon?
B: Sa udto, alas dose.
A: When shall we eat? / B: At noon, twelve o’clock. - A: Dili ba ka initon sa udto?
B: Init gyud, pero mag-payong ko.
A: Don’t you get hot at noon? / B: It’s really hot, but I’ll use an umbrella. - A: Unsa imong plano human sa udto?
B: Mo-balik ko sa opisina.
A: What’s your plan after noon? / B: I’ll go back to the office. - A: Mag-jogging ta ka-udto-an?
B: Dili, sobra ra ka-init.
A: Shall we jog around midday? / B: No, it’s too hot.
7 Multiple-Choice Dialogue Questions
Q1. Unsa imong buhaton sa udto?
A. Sa udto buhaton nako ang report.
B. Buhaton nako ang report sa udto.
C. Nako buhaton sa udto ang report.
Q2. Libre ba ka karong udto?
A. Libre ko karong udto.
B. Karong udto ko libre.
C. Ko libre karong udto.
Q3. Init ba ang adlaw ka-udto-an?
A. Ka-udto-an ba init ang adlaw?
B. Ang adlaw init ka-udto-an ba?
C. Init ang adlaw ka-udto-an.
Q4. Kita ba ta alas dose sa udto?
A. Ta kita alas dose sa udto ba?
B. Kita ta alas dose sa udto.
C. Alas dose sa udto kita ba ta?
Q5. Mahuman ba nimo ang trabaho human sa udto?
A. Ang trabaho mahuman nimo human sa udto.
B. Human sa udto mahuman nimo ang trabaho.
C. Mahuman nimo ang trabaho human sa udto.
Answer Key & Brief Explanations
- Q1 – Correct: B
Verb phrase “Buhaton nako” + object + time phrase “sa udto” is standard order; the others misplace the actor or time. - Q2 – Correct: A
Predicate “Libre ko” followed by time phrase “karong udto” forms a clear declarative sentence. - Q3 – Correct: C
Predicate adjective “Init ang adlaw” precedes time adverb “ka-udto-an”; the others scramble predicate and question particle. - Q4 – Correct: B
Imperative “Kita ta” directly followed by exact time “alas dose sa udto” reads smoothly; alternatives break natural flow. - Q5 – Correct: C
Verb + actor + object, then time clause “human sa udto,” is the normal declarative sequence; others mis-order subject/object or time phrase.
