ulo

Cebuano Word: ulo — head; top or foremost part of something; leader (figurative)

Essentials

• Part of speech & meanings
  • Noun (body part): physical head of a person or animal — ulo sa tawo “human head”.
  • Noun (upper part / tip): ulo sa kahoy “tree-top”.
  • Noun (leader): ulo sa grupo “head of the group”.
  • Verb/adj (to head / be stubborn): nag-ulo “being hard-headed”.
• Singular & plural
  • Singular: ulo
  • Plural: mga ulo
• Typical sentence slots
  • Subject: Ang ulo dali ra masamdan. — “The head is easily injured.”
  • Object: Tabuni ang ulo kung init. — “Cover the head when it’s hot.”
  • Complement: Naay samad sa ulo. — “There’s a wound on the head.”
• Common collocations
  • sakit sa ulo — headache
  • ulo sa panid — newspaper headline
  • nag-ulo — stubborn / headstrong
  • mga ulo sa balita — news headlines
  • ulo ug abaga — head and shoulders
• Detailed usage
  • Used for literal anatomy, metaphorical leadership, or the topmost part of objects.
  • Verbs: tuyok ulo (turn head), sakit ulo (head hurts), ulo sa (to lead).
  • Idiom: “Init ulo” — short-tempered; “bug-at ulo” — hard to understand.
• Common mistakes
  • Saying ulos for plural; correct is mga ulo.
  • Mixing ulo (head) with olot (coconut husk) in fast speech.
  • Forgetting markers: sakit ulo ❌ → sakit sa ulo ✅.
  • Missing nga after adjectives: dako ulo ❌ → dakong ulo ✅.

Conversational phrases

1. Sakit kaayo akong ulo. — “My head hurts so much.”
2. Ayaw init og ulo. — “Don’t lose your temper.”
3. Asa ang ulo sa linya? — “Where is the head of the line?”
4. Itaas gamay ang imong ulo. — “Lift your head a little.”
5. Siya ang ulo sa proyekto. — “He is the head of the project.”

Conversation exchanges

1
A: Ngano nag-libog ka?
B: Bug-at akong ulo, siguro kapoy.

2
A: Kinsa’y ulo sa klase ninyo?
B: Si Maria ang class president.

3
A: Asa dapit nasamad imong ulo?
B: Sa likod, gamay ra.

4
A: Unsa’y sekreto para dili sakit ang ulo?
B: Inom ug tubig ug pahuway.

5
A: Kanus-a pa ka mo-tuyok sa ulo?
B: Human sa stretching.

Question–Answer Exercise

Part 1 – Questions with Shuffled Answer Choices

1. Asa gitabonan ang ulo sa bata?
   • A. Gitabonan ang ulo sa bata sa sombrero.
   • B. Sa sombrero gitabonan ang ulo sa bata.
   • C. Ang ulo sa bata sa sombrero gitabonan.
2. Unsa’y gi-pahid sa ulo?
   • A. Ang lana gi-pahid sa ulo.
   • B. Gi-pahid sa ulo ang lana.
   • C. Sa ulo gi-pahid ang lana.
3. Kinsa ang mo-masahe sa ulo ugma?
   • A. Si Lito ang mo-masahe sa ulo ugma.
   • B. Ugma si Lito mo-masahe ang sa ulo.
   • C. Ang si Lito ugma mo-masahe sa ulo.
4. Kanus-a nimo gi-hilot ang ulo?
   • A. Kanus-a nimo gi-hilot ang ulo.
   • B. Gi-hilot nimo kanus-a ang ulo.
   • C. Ang ulo gi-hilot nimo kanus-a.
5. Ngano nga nag-libog ang ulo nimo?
   • A. Tungod sa kakapoy nag-libog ang ulo nako.
   • B. Nag-libog tungod sa kakapoy ang ulo nako.
   • C. Ang ulo nako tungod sa kakapoy nag-libog.

Part 2 – Correct Answers & Simple English Explanations

• Q1 correct: A — Gitabonan ang ulo sa bata sa sombrero.
  • Verb first, then object, then location item (hat).
• Q2 correct: A — Ang lana gi-pahid sa ulo.
  • The substance “lana” is the focus before the verb phrase.
• Q3 correct: A — Si Lito ang mo-masahe sa ulo ugma.
  • Si + name starts the subject; ang shows his role.
• Q4 correct: A — Kanus-a nimo gi-hilot ang ulo.
  • Cebuano questions start with Kanus-a followed by pronoun + verb + object.
• Q5 correct: A — Tungod sa kakapoy nag-libog ang ulo nako.
  • Cause phrase first; verb-subject order follows.