yawi

Cebuano Word: yawi
(noun — “key,” either a physical key for opening locks or, figuratively, a crucial factor/answer)

1. Part of Speech, Meaning, Usage, and Example Sentences

• Part of Speech: noun
• Meaning:
  1. A metal object used to open or lock something (door key, car key, etc.).
  2. Figuratively, an essential element or solution (ang yawi sa kalampusan — “the key to success”).
• Typical Usage: Normally appears with possessive markers (akong yawi — “my key”) or with the plural marker mga when talking about several keys.
• Example sentences
  • Nawala ang yawi sa pultahan kagabii. — The door key was lost last night.
  • Palihog ablihi ang puwertahan gamit ang yawi. — Please open the door with the key.
  • Edukasyon mao ang yawi sa kalampusan. — Education is the key to success.
  • Ibutang ang yawi sa lamesa kon humana ka. — Put the key on the table when you are done.

2. Singular & Plural Forms

• Singular: yawi (one key)
• Plural: mga yawi (several keys)

3. Where You Use yawi in a Sentence

• Subject: Ang yawi naa pa sa imoha. — The key is still with you.
• Object: Gikuha niya ang yawi sa bulsa. — He took the key from his pocket.
• Prepositional phrase: Gibutang ko ang yawi sa ibabaw sa ref. — I placed the key on top of the refrigerator.

4. Common Collocations

• yawi sa pultahan — door key
• yawi sa sakyanan — car key
• mga yawi sa apartment — apartment keys
• yawi sa kalampusan — key to success
• yawi sa kaalam — key to knowledge

5. Detailed Usage Notes

• A single yawi usually implies exactly one physical key; specify usa ka yawi for clarity.
• Figurative uses take the same form but refer to an abstract “key” or solution.
• Adjective order: adjective + nga + noun (e.g., bag-ong yawi — “new key”).
• The word has no commonly used verb derivations; instead, use verbs like mag­yawi only in technical jargon (rare).

6. Common Mistakes to Watch For

• Misplacing adjectives (✗ yawi bag-o; ✓ bag-ong yawi).
• Forgetting mga when referring to multiple keys.
• Using an English plural ending (✗ yawis; ✓ mga yawi).
• Confusing figurative and literal meanings in the same sentence without context.
• Omitting a possessive marker when clarity is needed (iyang yawi vs. generic yawi).

7. Frequently Used Conversational Phrases

• Asa ang yawi sa pultahan? — Where is the door key?
• Palihog ablihi, naa ra ang yawi diri. — Please open it; the key is right here.
• Nawala nako ang yawi sa sakyanan. — I lost the car key.
• Kana nga ideya mao gyud ang yawi sa kalampusan. — That idea is truly the key to success.
• Ayaw kalimti ang mga yawi sa apartment. — Do not forget the apartment keys.

8. Everyday Conversation Exchanges

1. A: Naa kay yawi sa opisina? — Do you have the office key?
   B: Oo, ako ang tig-dala sa yawi. — Yes, I am the one who keeps the key.
2. A: Asa nimo gibutang ang yawi? — Where did you place the key?
   B: Sa lamesa ra sa kusina. — Just on the kitchen table.
3. A: Pwede ko mang-hulam sa imong yawi sa sakyanan? — May I borrow your car key?
   B: Sige, pero bantayi gyud ha. — Sure, but please take good care of it.
4. A: Ngano dili man maabli ang pultahan? — Why can’t the door be opened?
   B: Sayop nga yawi imong gigamit. — You used the wrong key.
5. A: Unsa’y yawi sa kalampusan, ingon nimo? — What is the key to success, in your opinion?
   B: Pagsige’g praktis ug pagtuon. — Constant practice and study.

9. Question–Answer Exercise

Part 1 – Questions with Shuffled Answer Choices

Q1. Unsa’y nahitabo sa imong yawi?
A. Nabasa ang akong yawi sa ulan.
B. Yawi nabasa akong sa ulan.
C. Ang nahitabo yawi akong nabasa.

Q2. Asa ka mopalit ug yawi nga bag-o?
A. Mopalit ko ug yawi sa locksmith.
B. Ug yawi mopalit ka asa?
C. Yawi asa mopalit ka ug?

Q3. Giunsa nimo pag-limpyo ang mga yawi?
A. Giunsa nimo ang pag-limpyo sa mga yawi?
B. Mga yawi giunsa pag-limpyo nimo ang?
C. Pag-limpyo giunsa ang nimo mga yawi?

Q4. Pila ang presyo sa usa ka yawi sa sakyanan?
A. Ang presyo pila sa usa ka yawi sa sakyanan?
B. Usa ka yawi sa sakyanan ang presyo pila sa?
C. Pila ang presyo sa usa ka yawi sa sakyanan?

Q5. Ganahan ka og bag-ong yawi nga kolor-asul?
A. Ka ganahan og yawi kolor-asul bag-ong.
B. Ganahan ka og bag-ong yawi nga kolor-asul.
C. Og yawi bag-ong kolor-asul ganahan ka.

Part 2 – Answer Key and Explanations

• Q1 – Correct: A. Standard order: verb + subject + object (Nabasa ang akong yawi sa ulan.).
• Q2 – Correct: A. Declarative answer starts with verb, then object, then place phrase.
• Q3 – Correct: A. The verbal-noun phrase ang pag-limpyo sa mga yawi correctly follows Giunsa nimo.
• Q4 – Correct: C. Interrogative Pila precedes subject ang presyo and object phrase.
• Q5 – Correct: B. Predicate Ganahan ka og… maintains adjective-noun order (bag-ong yawi).